Europese Commissie vernietigend over derogatiebeschikking en 8e Actieprogramma Nitraatrichtlijn

Nederland staat voor zeer grote uitdagingen op het gebied van nitraat en stikstof. Het oprekken van de stikstofgebruiksruimte zou de waterkwaliteit extra onder druk zetten, aldus Roswall.

Waterverontreinigingen nemen nog niet af

Bij het beoordelen van het verzoek voor een nieuwe derogatie keek de Europese Commissie met name naar de doeltreffendheid van de genomen maatregelen in het 7e Actieprogramma Nitraat en de voortgang die is geboekt bij het bereiken van de waterkwaliteitsdoelstellingen. De ontwikkelingen van het nitraatgehalte in het grondwater en het voorkomen van nutriënten in het oppervlaktewater zijn bepalend voor de beslissing of een nieuwe derogatie wordt afgegeven. De teelt van blijvend grasland, een belangrijk argument van minister Wiersma, is dat niet. Dat benadrukt Roswall in haar brief.

Uit de analyse van de Europese Commissie blijkt dat de waterverontreiniging met nutriënten in Nederland niet afneemt en op sommige plaatsen zelfs toeneemt.

Meer vervuild water

Uit door Nederland aangeleverde gegevens blijkt dat de nitraatverontreiniging in het grondwater is toegenomen. In de periode 2016-2019 kwam bij 14 procent van de meetpunten de nitraatconcentratie uit boven de norm van 50 milligram per liter. In de periode 2020-2023 was dit bij 18,7 procent van de meetpunten het geval.

Daarnaast is bij 54 procent van de meetpunten in het oppervlaktewater sprake van eutrofiëring (een overvloed aan nutriënten in water).

Maatregelen niet effectief

In hetzelfde door Nederland aangeleverde verslag concludeert Nederland dat de waterkwaliteit en nutriëntenverontreiniging op veel plekken een punt van zorg blijft. Dat wijst er volgens de Europese Commissie op dat de maatregelen van de laatste drie opeenvolgende nitraat actieprogramma’s en de handhaving daarvan onvoldoende effectief zijn geweest. Dit wijst volgens de Commissie op structurele problemen in de opzet van de Nederlandse actieprogramma’s. Opvallend hierin is volgens de Commissie het ontbreken van maatregelen om de overproductie van mest aan te pakken.

Reeds in februari attenteerde de Commissie Nederland al op het nemen van extra maatregelen om de nutriëntenverontreinigingen drastisch te verminderen.

Nederland rapporteerde zelf aan de Europese Commissie dat geen enkel oppervlaktewaterlichaam in een goede ecologische toestand verkeert. En dat naar verwachting in 2027 slechts 5,2 procent van deze waterlichamen wel in een goede toestand zal verkeren.

8^e Actieprogramma voldoet niet

Op basis van de aangeleverde gegevens komt de Europese Commissie tot de conclusie dat het ontwerp van het 8e Actieprogramma geen oplossing biedt voor de stagnerende resultaten bij het verbeteren van de waterkwaliteit. De Commissie ziet in de voorgestelde maatregelen als vermindering van de bufferstroken, verhoging van de stikstofgebruiksnorm en herziening van de NV-gebieden een verzwakking van het 7e Atieprogramma.

De Europese Commissie wijst in het bijzonder op het ontbreken van maatregelen ter ondersteuning van het behoud van grasland. Dit staat haaks op de afspraak dat de Nederlandse autoriteiten een op landbouw gebaseerde melkveehouderij zouden opzetten.

De Commissie wijst expliciet op het ontbreken van lange termijn maatregelen en plannen om te werken aan een duurzame toekomst voor graslandmelkveehouders.

Mestproductie moet naar beneden

Eurocommissaris Roswall komt in haar brief ook terug op de beslissing van de Tweede Kamer om de ontwikkeling van het 8^e Actieprogramma over te laten aan de nieuwe regering. Dat betekent dat tot er een nieuw actieprogramma is het 7^e Actieprogramma en de algemene voorwaarden van de derogatiebeschikking 2022-2025 van kracht blijven.

De norm van 170 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare per jaar geldt met ingang van 2026 voor heel Nederland. Een belangrijke norm die bijdraagt aan het verminderen van de totale mestproductie op landelijk niveau. De Europese Commissie is dan ook niet te spreken over het schrappen van de afroming voor varkens- en pluimveerechten.

Het uitrijden van mest is een belangrijke bron van ammoniakemissies met negatieve gevolgen voor de luchtkwaliteit en de stikstofdepositie op kwetsbare natuurgebieden. Het afbouwen van de derogatie is dus niet alleen van belang voor de waterkwaliteit.

Conclusie

De Europese Commissie spoort het nieuwe kabinet aan serieus werk te maken van het nieuwe actieprogramma nitraat. Vooralsnog lijkt het erop dat een nieuwe derogatie in wat voor een vorm dan ook verder weg is dan ook.