Column: Boer, de integrale koning van het platteland

Het was de week van de troonrede, de alternatieve troonrede van LTO en voor mij vooral die van de Grondrede van Peter Oosterhof en Welmoed Deinum. Twee melkveehouders die in De Volkskrant een lans braken voor de rode regenworm, de pendelaar. In hun woorden ‘de koning van de bodem’. Het terugkrijgen van die wormpjes is eigenlijk een visie op de ecologie die - naar mijn mening - thuishoort in een langetermijnvisie op de landbouw.

De pendelaar is uit veel landbouwbodems verdwenen door de huidige vorm van landbouwbedrijven. Het injecteren van drijfmest en kunstmest zijn volgens de twee melkveehouders de reden dat pendelaars nagenoeg verdwenen zijn uit grasland. In de akkerbouw is dat niet anders, want daar zorgen diepe grondbewerking en ploegen voor problemen met de pendelaar en dus met een gezonde bodem. In de akkerbouw wordt daarom ook al langer geëxperimenteerd met niet kerende grondbewerking.

Gezondere bodem

Het wormpje trekt organisch materiaal van boven naar beneden, waardoor de vruchtbare bovenlaag van percelen dikker wordt. Doordat dit beestje van boven naar beneden pendelt, ontstaan er ook gangen waardoor bodems beter water kunnen opnemen en in tijden van droogte weer afgeven. Het werkt dan als een spons. Landbouwkundig zitten daar veel voordelen aan en het is ook goed voor de bodembiodiversiteit en CO2-opslag.

Grote maar

En er is een grote maar. De meeste landbouwbedrijven zijn niet ingericht op een bedrijfsmodel die uit gaat van een ecologische benadering van de bodem. In de melkveehouderij staat dat binnen de gangbare landbouw nog in de kinderschoenen. De akkerbouw is wat verder, maar daar zijn ook negatieve ervaringen die andere akkerbouwers afschrikken. Bovendien is bodemecologie een proces van jaren, terwijl de nadelen direct merkbaar zijn. Voor bedrijven die wat ruimer in de grond zitten, is dat wellicht overkomelijk, maar met een krappe grondpositie en een lastige financiële situatie ligt die ruimte er vaak niet. Daar komt bij dat de Nederlandse milieuregelgeving niet toegesneden is op een meer ecologische benadering doordat drijfmest verplicht geïnjecteerd moet worden.

Drijfmest en vaste mest

Ik zie het pleidooi van deze twee melkveehouders als een aansporing om tot een beter mestbeleid te komen. Minister Schouten heeft daar vorige week een eerste aanzet toe gegeven met grondgebonden landbouw en verplichte mestverwerking. De wijze van aanwenden van de drijfmest en het stimuleren van vaste mest zou daar onderdeel van moeten uitmaken. Meer vaste mest betekent meer vloeren met een mestschuif en minder ammoniakemissie, waardoor de uitstoot van stikstof ook gereduceerd wordt. Voor weidevogels levert het ook alleen maar plussen op.

Integrale koning

Eigenlijk is de roep om de terugkeer van de pendelaar een roep om integraliteit in het landbouwbeleid. Met een goede visie en voldoende tijd is dat door boeren te realiseren. Dan blijft de grutto de koning van de weide, de pendelaar de koning van de bodem en de boer de integrale koning van het platteland.

Tekst: Robert Ellenkamp

Opgeleid tot ruimtelijk planoloog, maar geboren met een journalistiek hart. Sinds 1999 werkzaam bij Agrio. Eerst als journalist en later als coördinator van de regionale vakbladen. Sinds 2009 verantwoordelijk voor alle redactionele producties op papier en online van Agrio. Geeft leiding aan het 18-koppige redactionele team en stuurt de ontwikkeling van nieuwe producten aan.