Column: Boeren met Toekomst

In een tijd waarin het publieke debat voornamelijk lijkt te gaan over uitkopen, verplaatsen en stoppen wist de Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur de diversiteit aan bedrijfsmodellen in de agrarische sector op een heldere manier uiteen te zetten. In het rapport worden zes aanbevelingen gedaan aan de overheid: biedt duidelijkheid over de duurzaamheidsnormen waaraan agrarisch ondernemers moeten voldoen, zorg ook voor handhaving van die normen, borg dit in onafhankelijke certificering. Biedt binnen deze normen zo veel mogelijk ruimte aan de onderneming. Zorg ervoor dat de overheid betrokken is bij gebiedsprocessen. En, niet onbelangrijk, leg niet alles op het bordje van de boer maar zet in op verduurzaming van de keten en het consumptiegedrag van de consument.

Innovatief concept

Na het lezen van het rapport kwam ik zelf ook niet aan mijn welverdiende potje mopperen toe. Niet in de laatste plaats omdat De Nieuwe Boerenfamilie prominent vermeld werd als ‘innovatief concept’ waarin boeren samen met burgers nieuwe verdienmodellen ontwikkelen. En terecht, al zeg ik het zelf, de afgelopen drie jaar hebben we een stevig programma en netwerk neergezet waarin boeren en niet-boeren, zoals we burgers noemen binnen De Nieuwe Boerenfamilie, elkaar vinden om oplossingen te bedenken voor de agrarische sector. Binnen De Nieuwe Boerenfamilie laten we professionals uit de stad, met kennis van marketing, branding of logistiek, meedenken en werken, soms vrijwillig maar meestal betaald, met boeren die op zoek zijn naar nieuwe markten, nieuwe producten willen ontwikkelen, willen gaan leveren in korte ketens of iets anders totaal nieuws willen uitproberen.

Trots zijn we natuurlijk op innovaties die dit heeft opgeleverd, zoals de Oranjehoen van Johan Leenders, of de sojamelk van de Nieuwe Melkboer, maar ook de burgerboerderij van Diana van Veelen en Cornelis Mosselman die bezig is met strokenteelt. Fantastische voorbeelden van ondernemers die samen met mensen van buiten de sector, op een totaal andere manier durven te kijken naar hun eigen bedrijf en daarmee echt iets nieuws aan het neerzetten zijn. En daarmee als vanzelf ook de kijk van ‘de maatschappij’ meenemen in het ontwikkelen van het eigen bedrijf voor de toekomst.

In de schijnwerpers

Toch was er ook een andere passage die mij uit het hart gegrepen was. 'Er zijn meer zaken in het overheidsbeleid die de boeren als oneerlijk ervaren. Ze merken bijvoorbeeld dat bepaalde duurzame vormen van landbouw steeds weer in de schijnwerpers worden gezet (concepten als Kipster, Herenboeren, biologische of natuurinclusieve landbouw). Terwijl andere boeren die proberen te verduurzamen níet in het zonnetje worden gezet. Veel boeren vinden dat ze op die manier tegen elkaar worden uitgespeeld. We moeten oppassen dat groepen boeren niet van elkaar vervreemden. Er is geen sprake van koplopers of peloton. Ieder gaat zijn eigen transitiepad.'

Geen niche

Het blijft toch moeilijk om niet in hokjes te willen denken. Wat wij met de nieuwe Boerenfamilie doen, wordt vaak weggezet als ‘niche’ of in het beste geval ‘verbreding’. Dat is toch maar voor voor een klein deel van de boeren? Wat mij betreft niet terecht, want wat is er niche aan werken aan het toekomstbestendig maken van je bedrijf? Ook de cijfers zeggen iets anders, CBS berekende in 2020 al dat vier op de tien boeren geld verdient met wat wordt gedefinieerd als ‘verbredingsactiviteiten’. Van de bedrijven haalde 19 procent (4.100 bedrijven) meer dan de helft van de omzet uit verbreding. In 2016 was dit nog 8 procent.

Deze cijfers geven aan dat de economie van de landbouw echt aan het veranderen is. En daarmee wordt het steeds moeilijker om de boer in een hokje te plaatsen. Toch hebben we de neiging om de meest mediagenieke boeren op het podium te zetten. Terwijl er op alle verschillende vlakken, in veel richtingen geïnnoveerd wordt. Korte keten, lange keten, niche, hoog productief. Laten we daar wat meer aandacht aan geven, aan wat er allemaal goed gaat en welke initiatieven er allemaal zijn. Dan werken boeren (en burgers) echt aan Boeren met Toekomst.

Over Joris Lohman

Joris Lohman is politicoloog en mede-oprichter van Food Hub, het onderwijsbureau voor landbouw en voedsel in een veranderende wereld. Joris is initiatiefnemer van De Nieuwe Boerenfamilie. Hij wordt gedreven door zowel de de theorie achter ‘de voedseltransitie’, die hij kraakhelder kan uitleggen, als de praktijk ervan.

Over deze column

In het Boerenversneller programma gaan boeren op zoek naar haalbare, logische en duurzame
innovaties op het boerenbedrijf. Niet alleen, maar samen met De Nieuwe Boerenfamilie. De Nieuwe Boerenfamilie is de boer met een groep betrokkenen daaromheen: de uitvinder, de architect, de ambtenaar, de marketeer, de chefkok, de bankier, de jurist, de ontwerper. In deze rubriek lees je over hun ervaringen. Ook deelnemen in 2022? Geef hier je interesse aan!